Sau năm ngày căng thẳng ngoại giao về một vụ việc liên quan an ninh quốc gia, chính quyền Úc đã phải sơ tán hai nhà báo cuối cùng có thẻ tác nghiệp chính thức tại Trung Quốc về nước.

Hai nhà báo Úc, ông Michael Smith của báo AFR (trái) và nhà báo Bill Birtles của đài ABC (Úc) đã bay về nước từ Thượng Hải trong tối 7-9-2020 – Ảnh: ABC

Theo đài ABC (Úc), đài ABC và báo Australian Financial Review (AFR) đã phải khẩn trương đưa hai nhà báo của họ từ Trung Quốc về nước, sau khi cảnh sát Trung Quốc yêu cầu thẩm vấn riêng cả hai.

Đây cũng là hai nhà báo cuối cùng của Úc làm việc tại Trung Quốc phải về nước, đánh dấu sự kiện lần đầu tiên kể từ giữa những năm 1970 không còn nhà báo Úc có giấy phép hành nghề chính thức nào tác nghiệp tại nước này.

Sự việc gây ra xung đột ngoại giao đặc biệt căng thẳng giữa Canbera và Bắc Kinh. Những chuyện này diễn ra chỉ vài ngày sau khi chính quyền Bắc Kinh thông báo xác nhận đã bắt nữ nhà báo Úc, bà Cheng Lei, người dẫn chương trình cho đài truyền hình quốc tế CGTN của Trung Quốc.

Nhà báo Bill Birtles của đài ABC tại Bắc Kinh và nhà báo Mike Smith của báo AFR tại Thượng Hải bay về  Sydney trong tối 7-9, sau khi cả hai đều đã bị Bộ Công an Trung Quốc yêu cầu thẩm vấn riêng.

Trước đó, ông Birtles đã phải tá túc bốn ngày trong đại sứ quán Úc tại Bắc Kinh, còn ông Smith phải trú tạm tại lãnh sự quán Úc ở thành phố Thượng Hải trong lúc giới chức Canbera thương lượng với chính quyền Bắc Kinh để hai nhà báo này được an toàn rời khỏi Trung Quốc.

Tình thế phức tạp này bắt đầu phát sinh từ đầu tuần trước, khi đó các nhà ngoại giao Úc ở Bắc Kinh đã cảnh báo với ông Birtles rằng ông nên rời khỏi Trung Quốc. Các quan chức tại Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc cũng đã có những lời khuyên tương tự với giám đốc điều hành đài ABC tại Sydney, ông David Anderson.

Những thông tin tư vấn sau đó đã buộc đài ABC (Úc) phải quyết định tổ chức chuyến bay quay lại Úc đón ông Birtles. Nhà báo này từng  dự kiến khởi hành về nước từ sáng thứ năm tuần trước (3-9).

Tuy nhiên, trong lúc ông Birtles còn chưa rời đi, theo đài ABC, hành vi đe dọa nhà báo này của chính quyền sở tại tiếp tục gia tăng. Đã có 7 cảnh sát tới căn hộ của ông Birtles lúc nửa đêm  thứ tư tuần trước (2-9), khi ông  đang tổ chức tiệc chia tay với bạn bè, đồng nghiệp.

Các cảnh sát Trung Quốc nói ông này bị cấm xuất cảnh, và sẽ được liên hệ trong ngày hôm sau để thu xếp thời gian thẩm vấn về “vụ việc liên quan an ninh quốc gia”.

Ông Birtles đã gọi điện tới đại sứ quán Úc và được thu xếp đón đi từ căn hộ của ông.

Nhà báo Bill Birtles của đài ABC (Úc) đã về tới Sydney – Ảnh: ABC

Trong những ngày sau đó, ông Birtles tá túc tại khu nhà ở của phái đoàn ngoại giao Úc tại Bắc Kinh. Tại đây, ông tiếp tục bị giới chức Trung Quốc liên hệ, yêu cầu thẩm vấn.

Thoạt đầu ông Birtles từ chối trao đổi với họ, lấy lý do lo ngại về sự an toàn cá nhân.

Sau đó, ngày chủ nhật 6-9, ông này bị nhà chức trách Trung Quốc thẩm vấn với sự đồng hành của đại sứ Úc tại Trung Quốc Graham Fletcher.

Ông Birtles đồng ý nói chuyện sau khi giới chức Úc và Trung Quốc đạt được thỏa thuận nếu ông Birtles chịu trả lời, phía Trung Quốc sẽ gỡ bỏ lệnh cấm đi lại với ông.

Trong cuộc thẩm vấn đó, nhà chức trách Trung Quốc không nêu bất cứ câu hỏi nào về hoạt động đưa tin của ông này tại Úc. Lệnh cấm ông Birtles đi lại sau đó được rút bỏ.

Trong khi đó, nhà báo Smith của báo AFR bị thẩm vấn trong tối 7-9 sau khi tá túc trong lãnh sự quán Úc ở Thượng Hải. Báo AFR cũng đã phải có những thu xếp tương tự như những gì đã diễn ra với ông Birtles để đưa ông Smith về lại Úc.

Đây là động thái mới nhất cho thấy quan hệ đang xấu đi hơn nữa giữa Úc và Trung Quốc, sau một loạt những căng thẳng về thương mại, do thám, Hong Kong và dịch COVID-19.

Trong tháng 7, chính phủ Úc đã thay đổi nội dung khuyến cáo đi lại với người dân tới Trung Quốc, cảnh báo công dân Úc có thể đối mặt với việc “bị giam giữ tùy tiện” ở Trung Quốc đại lục.

Theo D. KIM THOA